Secret Martial Arts of the World – India’s Hidden Warrior Techniques // ప్రపంచానికే తెలియని గుప్త సైనిక కళలు – భారతీయ యోధుల రహస్య యుద్ధతంత్రాలు
Hidden Treasure Mysteries Of India – భారతదేశంలో అదృశ్య నిధి రహస్యాలు
ప్రస్తావన
భారతీయ యుద్ధ కళల చరిత్ర వేల సంవత్సరాల నాటిది. మన పూర్వీకులు అభివృద్ధి చేసిన ఈ అద్భుతమైన యుద్ధ విద్యలు ప్రపంచంలోనే అత్యంత శక్తివంతమైనవిగా పరిగణించబడతాయి. వీటిలో చాలా వరకు నేటి తరానికి తెలియకుండా పోయాయి. ప్రాచీన గ్రంథాలు, తాళపత్ర గ్రంథాలు, గుహా చిత్రాలు మరియు మౌఖిక సంప్రదాయాల ద్వారా మాత్రమే ఈ విద్యల గురించి తెలుసుకోగలుగుతున్నాం. ఈ యుద్ధ కళలు కేవలం శారీరక బలాన్ని మాత్రమే కాకుండా మానసిక, ఆధ్యాత్మిక శక్తులను కూడా పెంపొందించేవిగా ప్రసిద్ధి చెందాయి. ప్రాచీన కాలంలో రాజవంశాలు తమ సైనికులకు ఈ విద్యలను నేర్పించేవారు. కాలక్రమేణా ఈ విద్యలు రహస్య సంప్రదాయాలుగా మారి, కొన్ని కుటుంబాలకు మాత్రమే పరిమితమయ్యాయి.
ప్రాచీన భారతీయ యుద్ధ కళల చరిత్ర
మన దేశంలో యుద్ధ కళల చరిత్ర వేదకాలం నుండి ప్రారంభమవుతుంది. ధనుర్వేదం అనే ప్రత్యేక వేదం యుద్ధ విద్యలకు అంకితం చేయబడింది. మహాభారతం, రామాయణం వంటి ఇతిహాసాలలో వీటి గురించి విస్తృతమైన వివరణలు ఉన్నాయి. ద్రోణాచార్యుడు, కృపాచార్యుడు వంటి మహా ఆచార్యులు శిష్యులకు నేర్పిన యుద్ధ విద్యలు అసాధారణమైనవి. తక్షశిల, నాలంద వంటి ప్రాచీన విశ్వవిద్యాలయాలలో యుద్ధ కళలు ముఖ్యమైన పాఠ్యాంశాలుగా ఉండేవి. ప్రతి రాజ్యంలోను యుద్ధ విద్యల శిక్షణా కేంద్రాలు ఉండేవి. రాజకుమారులతో పాటు సామాన్య ప్రజల పిల్లలు కూడా ఈ విద్యలను నేర్చుకునే అవకాశం ఉండేది. ఈ విద్యలు కేవలం యుద్ధానికి మాత్రమే కాకుండా వ్యక్తిత్వ వికాసానికి, నైతిక విలువల అభివృద్ధికి కూడా దోహదం చేసేవి.
ధనుర్విద్య, గద యుద్ధం, ఖడ్గ విద్య వంటి సాంప్రదాయ యుద్ధ కళలు భారతదేశంలో వేల సంవత్సరాల క్రితమే అభివృద్ధి చెందాయి. మహాభారతం, రామాయణం వంటి ఇతిహాసాలలో వీటి ప్రస్తావన ఉంది. ప్రాచీన గురుకుల విద్యా వ్యవస్థలో ఈ యుద్ధ కళలు ముఖ్యమైన భాగంగా ఉండేవి.
రహస్య యుద్ధ తంత్రాలు – మర్మ కళ
మర్మ కళ అనేది భారతీయ యుద్ధ విద్యలలో అత్యంత రహస్యమైనది మరియు శక్తివంతమైనది. మానव శరీరంలోని 108 మర్మ స్థానాలపై ఆధారపడిన ఈ విద్య అత్యంత ప్రమాదకరమైనది. ఈ విద్య ద్వారా ప్రత్యర్థిని క్షణాల్లో నిశ్చేష్టులను చేయవచ్చు లేదా దీర్ఘకాలిక ప్రభావాలను కలిగించవచ్చు. ఈ విద్య ఆయుర్వేదంతో దగ్గర సంబంధం కలిగి ఉంది. కేరళలోని కొన్ని కుటుంబాలు మాత్రమే ఈ విద్యను సంపూర్ణంగా అభ్యసించాయి. వైద్య చికిత్సలో కూడా ఈ విద్య ఉపయోగపడుతుంది. శరీరంలోని మర్మ స్థానాలపై సరైన ఒత్తిడి ఇవ్వడం ద్వారా అనేక వ్యాధులను నయం చేయవచ్చని పూర్వీకులు నమ్మేవారు. ఈ విద్య నేర్చుకోవాలంటే కనీసం పదిహేను సంవత్సరాల కఠిన సాధన అవసరం.
1. మర్మ కళ
శరీరంలోని మర్మ స్థానాలపై దాడి చేసే విద్య. ఈ విద్య ద్వారా ప్రత్యర్థిని క్షణాల్లో నిశ్చేష్టులను చేయవచ్చు. కేరళలో ఈ విద్య కొంతవరకు అభ్యసించబడుతోంది.
2. వజ్రముష్టి
ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో అభివృద్ధి చెందిన ఈ యుద్ధ కళ చేతి పిడికిళ్లతో చేసే యుద్ధ విద్య. ఇది అత్యంత శక్తివంతమైన దాడి పద్ధతి.
3. కలరిపయట్టు
కేరళకు చెందిన ప్రాచీన యుద్ధ కళ. ఇందులो ఆయుధాలతో పాటు ఖాళీ చేతులతో పోరాడే విద్యలు కూడా ఉన్నాయి.
4. సిలంబం
తమిళనాడు నుండి వచ్చిన కర్ర యుద్ధ కళ. చిన్న కర్రతో శత్రువుపై దాడి చేసే విద్య.
యుద్ధ కళల మౌలిక సూత్రాలు
ప్రాచీన భారతీయ యుద్ధ కళలు కేవలం శారీరక చలనాలకు మాత్రమే పరిమితం కావు. ఇవి మానవ శరీరం, మనస్సు మరియు ఆత్మ మధ్య సమతుల్యతను సాధించడానికి ప్రయత్నిస్తాయి. యోగా, ధ్యానం, ప్రాణాయామం వంటి అంశాలు యుద్ధ కళల అభ్యాసంలో ముఖ్యమైన భాగం. శరీరంలోని ప్రాణశక్తిని (కుండలిని) మేల్కొలపడం, దానిని నియంత్రించడం ద్వారా అసాధారణ శక్తులను పొందవచ్చని నమ్మేవారు. ఈ విద్యలు నేర్చుకునే ముందు శిష్యులు కఠినమైన నియమ నిబంధనలను పాటించాలి. బ్రహ్మచర్యం, సాత్విక ఆహారం, నిత్య ధ్యానం వంటివి తప్పనిసరి. గురువులు శిష్యుల నైతిక ప్రవర్తనను కూడా పరిశీలించి, యోగ్యత ఉన్నవారికి మాత్రమే అధునాతన విద్యలను నేర్పేవారు.
కలరిపయట్టు – కేరళ యోధుల వారసత్వం
కేరళలో పుట్టిన కలరిపయట్టు ప్రపంచంలోనే అత్యంత ప్రాచీనమైన యుద్ధ కళగా పరిగణించబడుతుంది. ఇది కేవలం యుద్ధ విద్య మాత్రమే కాదు, ఒక సంపూర్ణ జీవన విధానం. ఈ విద్య ఆయుర్వేదంతో గొప్ప సంబంధం కలిగి ఉంది. శరీరంలోని మర్మ స్థానాల పరిజ్ఞానంతో కూడిన ఈ విద్య వైద్య విద్యగా కూడా ఉపయోగపడుతుంది. కలరిపయట్టు శిక్షణ చిన్న వయసు నుండే ప్రారంభమవుతుంది. మొదట శరీరానికి వ్యాయామాలు, తర్వాత ఆయుధాలతో పోరాటం, చివరగా మర్మ విద్య నేర్పబడుతుంది. ఈ క్రమశిక్షణ పద్ధతి వల్ల శిష్యుడు శారీరకంగా, మానసికంగా బలపడతాడు. ప్రాచీన కాలంలో యుద్ధాలలో కలరిపయట్టు యోధులు అజేయులుగా పేరుగాంచారు. వారి ఆయుధ నైపుణ్యం, వ్యూహ రచన అద్వితీయమైనవి. నేడు ఈ విద్య ప్రపంచవ్యాప్తంగా గుర్తింపు పొందుతోంది.
వజ్రముష్టి – ఆంధ్ర యోధుల వీర గాథ
వజ్రముష్టి అనేది ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో పుట్టి పెరిగిన అత్యంత ప్రాచీనమైన యుద్ధ కళ. ఇది పిడికిలి పోరాట విద్య. వజ్రం లాంటి గట్టి పిడికిలితో చేసే ఈ యుద్ధ విద్య ఎంతో ప్రమాదకరమైనది. ఈ విద్యలో శిక్షణ పొందిన యోధుడు ఒక్క దెబ్బతో ప్రత్యర్థిని నిశ్చేష్టుని చేయగలడు. విజయనగర సామ్రాజ్య కాలంలో ఈ విద్య అత్యంత ప్రాచుర్యంలో ఉండేది. రాజులు ఈ విద్యలో నిపుణులైన యోధులకు భారీగా బహుమతులు ఇచ్చేవారు. ప్రస్తుతం ఈ విద్య కేవలం కొన్ని కుటుంబాలకే పరిమితమై ఉంది. వజ్రముష్టి యోధులు ప్రత్యేక ఆహార నియమాలు, జీవన విధానాన్ని పాటించేవారు. కేవలం శారీరక బలం మాత్రమే కాకుండా మానసిక దృఢత్వం కూడా ముఖ్యమని వారు నమ్మేవారు.
వజ్రముష్టి – శక్తివంతమైన యుద్ధ కళ
వజ్రముష్టి అనేది ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో పుట్టి పెరిగిన అత్యంత ప్రాచీనమైన యుద్ధ కళ. ఇది పిడికిలి పోరాట విద్య. వజ్రం లాంటి గట్టి పిడికిలితో చేసే ఈ యుద్ధ విద్య ఎంతో ప్రమాదకరమైనది. ఈ విద్యలో శిక్షణ పొందిన యోధుడు ఒక్క దెబ్బతో ప్రత్యర్థిని చంపగలడు. విజయనగర సామ్రాజ్య కాలంలో ఈ విద్య అత్యంత ప్రాచుర్యంలో ఉండేది. రాజులు ఈ విద్యలో నిపుణులైన యోధులకు భారీగా బహుమతులు ఇచ్చేవారు. ప్రస్తుతం ఈ విద్య కేవలం కొన్ని కుటుంబాలకే పరిమితమై ఉంది. అయితే ఇటీవల కాలంలో దీనిని పునరుద్ధరించే ప్రయత్నాలు జరుగుతున్నాయి. క్రీడా పోటీలలో కూడా ఈ విద్యను ప్రదర్శిస్తున్నారు.
భారతదేశం యుద్ధ కళల పుట్టినిల్లు. వేల సంవత్సరాల చరిత్ర గల మన దేశంలో అనేక రహస్య యుద్ధ విద్యలు అభివృద్ధి చెందాయి. వీటిలో చాలా వరకు నేటి తరానికి తెలియవు. ప్రాచీన గ్రంథాలలో పేర్కొనబడిన ఈ యుద్ధ కళలు ఎంతో శక్తివంతమైనవి.
సిలంబం – తమిళ యోధుల కళ
తమిళనాడు నుండి వచ్చిన సిలంబం ఒక విశిష్టమైన కర్ర యుద్ధ కళ. ఇది చోళ రాజుల కాలం నుండి అభివృద్ధి చెందింది. సిలంబం అభ్యాసకులు నిత్యం ఉదయం నాలుగు గంటలకే లేచి సాధన ప్రారంభించేవారు. వారు చిన్న కర్రతో అద్భుతమైన నైపుణ్యాన్ని ప్రదర్శించగలరు. ఈ విద్యలో శరీరం మొత్తం ఒక ఆయుధంగా మారుతుంది. కర్ర యుద్ధంతో పాటు, ఖాళీ చేతుల పోరాటం కూడా నేర్పబడుతుంది. ఈ కళ నృత్యకళతో కూడా సంబంధం కలిగి ఉంది. సిలంబం యోధుల చలనాలు నృత్య కళాకారుల లాగా అందంగా, లయబద్ధంగా ఉంటాయి. ప్రస్తుతం ఈ కళ క్రీడగా మారి, అంతర్జాతీయ పోటీలలో ప్రదర్శించబడుతోంది.
ప్రాచీన యుద్ధ ఆయుధాల వర్గీకరణ
| ఆయుధం | ప్రాంతం | ప్రత్యేకత |
|---|---|---|
| ఉరుమి | కేరళ | వంపు తిరిగిన పొడవైన ఖడ్గం |
| జంబియా | రాజస్థాన్ | వంపు తిరిగిన చిన్న కత్తి |
| అష్ట్రా | మహారాష్ట్ర | విసిరే ఆయుధం |
| కట్టార్ | తమిళనాడు | రెండు అంచులు గల కత్తి |
యుద్ధ విద్యల శిక్షణా పద్ధతులు
| శిక్షణా రకం | కాలవ్యవధి | నైపుణ్య స్థాయి |
|---|---|---|
| ప్రాథమిక శిక్షణ | 2-3 సంవత్సరాలు | మౌలిక నైపుణ్యాలు |
| మధ్యమ శిక్షణ | 3-5 సంవత్సరాలు | ఆయుధ ప్రయోగం |
| ఉన్నత శిక్షణ | 5-7 సంవత్సరాలు | గురు స్థాయి |
రహస్య యుద్ధ తంత్రాల ప్రభావం
| యుద్ధ కళ | ప్రభావం | ఉపయోగం |
|---|---|---|
| మర్మ కళ | శరీర నియంత్రణ | వైద్య చికిత్స |
| కలరిపయట్టు | శారీరక దృఢత్వం | ఆత్మరక్షణ |
| వజ్రముష్టి | మానసిక శక్తి | క్రీడా పోటీలు |
ప్రపంచ యుద్ధాల ప్రభావం
రెండు ప్రపంచ యుద్ధాల తర్వాత భారతీయ యుద్ధ కళలపై గణనీయమైన ప్రభావం పడింది. ఆధునిక ఆయుధాల రాకతో సాంప్రదాయ యుద్ధ కళల ప్రాముఖ్యత తగ్గింది. బ్రిటిష్ పాలనలో అనేక యుద్ధ కళా కేంద్రాలు మూతపడ్డాయి. చాలా గురుకులాలు తమ విద్యలను రహస్యంగా కొనసాగించాయి. స్వాతంత్య్రం తర్వాత కూడా ఈ పరిస్థితి కొనసాగింది. ఆధునిక విద్యా విధానంలో యుద్ధ కళలకు తగిన ప్రాధాన్యత లభించలేదు. అయినప్పటికీ, కొన్ని కుటుంబాలు తమ వారసత్వ విద్యలను కాపాడుకుంటూ వచ్చాయి. ఇటీవల కాలంలో మళ్ళీ ఈ విద్యలపై ఆసక్తి పెరుగుతోంది.
ప్రపంచ యుద్ధాల తర్వాత మార్పులు
రెండు ప్రపంచ యుద్ధాల తర్వాత భారతీయ యుద్ధ కళలు గణనీయమైన మార్పులను చవిచూశాయి. ఆధునిక ఆయుధాల రాకతో సాంప్రదాయ యుద్ధ కళల ప్రాముఖ్యత తగ్గింది. అయినప్పటికీ, కొన్ని గురుకులాలు వీటిని కాపాడుకుంటూ వస్తున్నాయి.
ఆధునిక కాలంలో యుద్ధ కళలు
నేటి కాలంలో యుద్ధ కళలు ఆత్మరక్షణ, క్రీడా పోటీలకు ఎక్కువగా ఉపయోగపడుతున్నాయి. యోగాతో కలిపి నేర్పించడం వల్ల శారీరక, మానసిక ఆరోగ్యానికి మేలు చేస్తున్నాయి.
సైనిక బలగాలలో యుద్ధ కళలు
భారత సైన్యం, అర్ధసైనిక బలగాలు సాంప్రదాయ యుద్ధ కళలను తమ శిక్షణా కార్యక్రమాలలో అంతర్భాగం చేసుకున్నాయి. ఇది సైనికుల శారీరక, మానసిక సామర్థ్యాలను పెంచుతోంది.
🌍 ప్రపంచంలోని ప్రధాన యుద్ధ కళలు 🥋🥊
| యుద్ధ కళ పేరు | మూల దేశం | ప్రధాన లక్షణాలు | అస్త్రాలు/శస్త్రాలు |
|---|---|---|---|
| కలరీపయట్టు (Kalaripayattu) | భారతదేశం | శరీర సమన్వయం, యోగా, ఆయుర్వేద చికిత్స | కత్తులు, కర్రలు, కఠోర శిక్షణ |
| సిలంబం (Silambam) | తమిళనాడు, భారత్ | కర్రలతో పోరాటం, వేగవంతమైన దాడులు | బామ్బూ కర్రలు, కత్తులు |
| గట్కా (Gatka) | పంజాబ్, భారత్ | సిక్కు యోధుల ధీరత్వం, తత్వశాస్త్రం | తల్వార్ (కత్తి), లాఠీ |
| శావోలిన్ కుంగ్ ఫూ (Shaolin Kung Fu) | చైనా | శక్తి నియంత్రణ, మానసిక కేంద్రీకరణ | కత్తులు, పంచ్, కిక్ |
| నిన్జుట్సు (Ninjutsu) | జపాన్ | రహస్య దాడులు, గూఢచార శిక్షణ | షూరికెన్స్, కత్తులు |
| మోయ్ బోరాన్ (Muay Boran) | థాయిలాండ్ | మట్టిపై పోరాటం, కష్టతర శిక్షణ | చేతులు, మోకాలులు |
| పంక్రేషన్ (Pankration) | ప్రాచీన గ్రీస్ | మిశ్రమ పోరాటం, ఒలింపిక్ ఆటలు | మల్ల యుద్ధం |
| కపోయేరా (Capoeira) | బ్రెజిల్ | నృత్యం-యుద్ధ కలయిక, ఆట | శరీర త్రజ్, సంగీతం |
| టైక్వాండో (Taekwondo) | దక్షిణ కొరియా | వేగవంతమైన కిక్స్, అధునాతన క్రమశిక్షణ | చేతుల, కాళ్ల దాడులు |
| క్రావ్ మాగా (Krav Maga) | ఇజ్రాయిల్ | ఆత్మరక్షణ, రియలిస్టిక్ ఫైటింగ్ | ఖాళీచేతుల పోరాటం |
| జూడో (Judo) | జపాన్ | ప్రత్యర్థిని నేలమీద పడేసే విధానం | చేతుల పోరాటం |
| కరాటే (Karate) | ఒకినావా, జపాన్ | శక్తివంతమైన ముద్రలు, మానసిక నియంత్రణ | ఖాళీచేతుల దాడులు |
| సాంబో (Sambo) | రష్యా | జూడో + రెజ్లింగ్ కలయిక | నేలపైన దాడులు |
📌 యుద్ధ కళల విశేషాలు
- ప్రతి దేశంలో తమదైన ప్రత్యేక యుద్ధ కళ ఉంది, ఇది సంస్కృతి, తత్వశాస్త్రం, భౌగోళిక పరిస్థితులకు అనుగుణంగా అభివృద్ధి చెందింది.
- భారతదేశం మొదటి యుద్ధ కళల పుట్టినిల్లు – కలరీపయట్టు (Kalaripayattu) అత్యంత పురాతనమైనది.
- చైనా, జపాన్, కొరియా వంటి దేశాలు కరాటే, కుంగ్ ఫూ, టైక్వాండో లాంటి కళలను అధికంగా అభివృద్ధి చేశాయి.
- సామాన్య ప్రజలు కూడా ఆత్మరక్షణ కోసం ఈ కళలను నేర్చుకోవచ్చు.
- నేటి యుద్ధ కళలు మిక్స్ చేసి (MMA – Mixed Martial Arts) పోటీలు నిర్వహించబడుతున్నాయి.
🔥 ప్రపంచ యుద్ధ కళల ప్రస్తుత పరిస్థితి
- రెండో ప్రపంచ యుద్ధం తరువాత, అధికంగా క్రావ్ మాగా, టైక్వాండో, కరాటే లాంటి కళలు ప్రాచుర్యంలోకి వచ్చాయి.
- ప్రభుత్వాలు మిలిటరీ శిక్షణలో క్రావ్ మాగా, జూడో, సమో లాంటి కళలను ఉపయోగిస్తున్నాయి.
- ప్రపంచవ్యాప్తంగా UFC, ONE Championship లాంటి పోటీలు యుద్ధ కళలను మరింత ప్రజాదరణ పొందేలా చేస్తున్నాయి.
- కానీ ప్రాచీన యుద్ధ కళలు (కలరీపయట్టు, గట్కా, సిలంబం) కొంతమంది మాత్రమే తెలుసుకుంటున్నారు.
📊 ప్రాచీన మరియు ఆధునిక యుద్ధ కళల పోలిక
| లక్షణం | ప్రాచీన యుద్ధ కళలు | ఆధునిక యుద్ధ కళలు |
|---|---|---|
| కేంద్రీకరణ | ధ్యానం, యోగ శిక్షణ | ఫిజికల్ ట్రైనింగ్ |
| ప్రయోగం | యుద్ధాల్లో ఉపయోగం | క్రీడలుగా మారడం |
| రక్షణ విధానం | శత్రువును పూర్తిగా ఓడించడం | ఆత్మరక్షణ & పోటీలు |
| ప్రభావం | రాజ్య కాలంలో ఎక్కువగా | మిలిటరీ, పోలీస్ ట్రైనింగ్ |
🤔 యుద్ధ కళలు భవిష్యత్తులో ఉపయోగకరమా?
- ✅ ఆత్మరక్షణలో ఉపయోగకరం – ఎవరైనా అత్యవసర సమయాల్లో ఈ కళలను ఉపయోగించవచ్చు.
- ✅ శారీరక దృఢత్వానికి తోడ్పాటు – యోగ, ధ్యానం కలిపి శరీరాన్ని ఆరోగ్యంగా ఉంచుతాయి.
- ✅ ప్రపంచ వ్యాప్తంగా పోటీలు – కరాటే, టైక్వాండో, UFC పోటీలు ప్రజాదరణ పొందుతున్నాయి.
- ❌ పాత కళలు క్రమంగా తగ్గిపోతున్నాయి – కలరీపయట్టు, సిలంబం లాంటి కళలు తక్కువమంది మాత్రమే తెలుసుకుంటున్నారు.
- ❌ సామాన్యులకు ఉపయోగించలేని భాగాలు – నిన్జుట్సు, పంక్రేషన్ లాంటి కళలు ప్రస్తుత ప్రపంచానికి అంత అవసరం లేని విధంగా మారాయి.
ప్రభుత్వ పాత్ర
ప్రస్తుత ప్రభుత్వం యుద్ధ కళల పరిరక్షణకు కొన్ని చర్యలు తీసుకుంటోంది:
- ప్రత్యేక అకాడమీల ఏర్పాటు
- గురుకుల విద్యా వ్యవస్థల పునరుద్ధరణ
- అంతర్జాతీయ పోటీలకు ప్రోత్సాహం
- పరిశోధనలకు నిధులు
సవాళ్లు:
- ఆధునిక జీవన విధానంతో సామరస్యం
- యువతరం ఆసక్తి లోపం
- గురువులు, శిష్యుల కొరత
- ఆర్థిక సహాయం తక్కువ
భవిష్యత్తు అవకాశాలు:
- పర్యాటక రంగంతో అనుసంధానం
- అంతర్జాతీయ గుర్తింపు
- ఆరోగ్య రంగంలో అవకాశాలు
- క్రీడా రంగంలో గుర్తింపు
యువతరానికి సందేశం
సాంప్రదాయ యుద్ధ కళలు కేవలం ఆత్మరక్షణకే కాదు, మన సంస్కృతిని, చరిత్రను తెలుసుకోవడానికి కూడా ఉపయోగపడతాయి. యువత వీటిని నేర్చుకోవడం ద్వారా శారీరక, మానసిక ఆరోగ్యంతో పాటు మన సాంస్కృతిక వారసత్వాన్ని కాపాడుకోవచ్చు.
భవిష్యత్ అవసరాలు
- డిజిటల్ డాక్యుమెంటేషన్
- ఆధునిక శిక్షణా పద్ధతులు
- అంతర్జాతీయ మార్కెటింగ్
- పరిశోధన కేంద్రాలు
అనుబంధ సేవలు
- సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలు
- ఆయుర్వేద చికిత్స
- మానసిక ఆరోగ్య సేవలు
- క్రీడా శిక్షణ
ముగింపు
భారతీయ యుద్ధ కళలు మన సాంస్కృతిక వైభవానికి నిదర్శనం. వీటిని కాపాడుకోవడం, తదుపరి తరాలకు అందించడం మన బాధ్యత. ప్రభుత్వం, సమాజం కలసి పనిచేస్తే ఈ అమూల్య వారసత్వాన్ని భద్రపరచవచ్చు.
